| Davetliler | Fotoğraflar | Konuşma Metinleri |
Yurdum Internet'i 10 Yaşında !
(Internet'in 10.Yılı Dolayısıyla “Bütün Dünya” Dergisi İçin Hazırlanan Yazı)
Türkiye Internet'inin 10. Yaşını Doğduğu Yerde,"ODTÜ'de", Kutladık…
Bu yıl 7-20 Nisan tarihleri arasında kutlanan Internet Haftası etkinlikleri Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) açısından özel bir öneme sahipti. Çünki, Türkiye'nin ilk yurtdışı bağlantısının ODTÜ üzerinden gerçekleşmesinin üzerinden 10 yıl geçmişti. Bu özel yıldönümünü, ODTÜ olarak ilk bağlantının gerçekleştirildiği yer olan ODTÜ Bilgi İşlem Daire Başkanlığında kutladık.
Internet'in Türkiye'ye getirilmesi, Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) ve ODTÜ işbirliğinde, ilk temelleri 1991 yılında atılan bir proje çerçevesinde gerçekleştirilmiş, ilk yurtdışı bağlantısı ODTÜ üzerinden sağlanmıştır. 1996 yılında, TÜBİTAK bünyesinde kurulan ULAKBİM (Ulusal Akademik Bilgi Merkezi)'in, Ulusal Akademik Araştırma Ağı'nı (ULAKNET) tesis etmesini takiben, ODTÜ üzerinden çıkış yapan üniversite ve araştırma kurumlarının bağlantıları, bu tarihten itibaren kademeli olarak ULAKNET'e aktarılmıştır.
17 Nisan'da ODTÜ'de düzenlenen etkinliklerde, Internet'in Türkiye'ye getirilmesinde emeği geçen kişiler, ve zamanın yöneticileri (TÜBİTAK ve ODTÜ) 10 yıllık bir aradan sonra nostaljik bir ortamda biraraya getirildi ve davetli konuşmacılar o zamanki anılarını konuklarla paylaştılar. İlk Internet bağlantısında kullanılan cihazların sergilendiği “Nostalji Müzesi” ve İnternet'in gelişimine ilişkin görüntülerin yer aldığı sinevizyon gösterisi, konukları zaman tünelinde bir yolculuğa çıkardı. Hep birlikte yenen 10.Yıl pastasının ardından, ODTÜ Kültür ve Kongre Merkezinde, “Yurdum Internet'i 10 yaşında” konulu bir söyleşide Internet'in ilk kullanıcılarından oluşan davetli katılımcılar Internet'in gelişi ile ilgili yaşadıkları anıları aktardılar.
Her yıl Internet Haftasında ODTÜ olarak gerçekleştirilmekte olan bir başka etkinlik de, ilköğretim okulu öğrencilerinin ODTÜ'de ağırlanmasıydı. Artık gelenekselleşen bir nitelik kazanan bu etkinlik kapsamında küçük öğrencilere Internet konusunda seminerler verilerek, bu teknolojinin yaşamımızdaki önemi vurgulandı.
Dünyada Internet'in kısa tarihçesine bakacak olursak, ilk çalışmaların (paket anahtarlamalı ağ) 1969 yılında ABD Savunma Bakanlığında ARPANet'in kurulması ile başlamış olduğunu görüyoruz. Daha sonraki süreçte, aynı ağ üzerinde geliştirilen TCP/IP (transmission Control Protocol/Internet Protocol) protokolu, 1983 yılından itibaren ARPANet üzerinde kullanılmaya başlıyor. İlk Internet Omurga Ağının oluşturulması ise 1986 yılında NSFNet (National Science Foundation – Ulusal Bilim Vakfı) tarafından gerçekleştiriliyor. Bu süreci takiben, 1989 yılından itibaren artık halka açık ticari ağların kurulması ile birlikte Internet'in gelişimi, dünyada 90'lı yıllardan itibaren büyük bir ivme kazanıyor.
Aynı yıllarda Türkiye'deki duruma bakacak olursak, ilk geniş alan ağının, 1986 yılında tesis edilen EARN (European Academic and Research Network)/BITNET (Because It's Time Network) bağlantılı TÜVEKA (Türkiye Üniversiteler ve Araştırma Kurumları Ağı) olduğunu görüyoruz. İlerleyen yıllarda bu ağın hat kapasitesitelerinin yetersiz kalması ve teknolojik açıdan ihtiyaçlara cevap verememeye başlaması üzerine, 1991 yılı sonlarına doğru ODTÜ ve TÜBİTAK, Internet teknolojilerini kullanan yeni bir ağın tesis edilmesi yönünde bir proje başlatıyorlar. Bu çerçevede ilk deneysel bağlantı 1992 yılının Ekim ayında X.25 üzerinden Hollanda'ya yapılıyor. PTT'ye 1992 yılında yapılan başvurunun sonuçlanmasını takiben, 12 Nisan 1993'de PTT'den sağlanan 64Kbps kapasiteli kiralık hat ile, ODTÜ Bilgi İşlem Daire Başkanlığı sistem salonundaki yönlendiriciler kullanılarak, ABD'de NSFNet (National Science Foundation Network)'e ilk Internet bağlantısı gerçekleştiriliyor. İşte Türkiye Internet'inin 10 yıl önce doğumu, böyle bir süreç sonucunda hayata geçiriliyor.
Internet teknolojilerinin kullanıldığı ağ yapılarının; üretilen bilginin paylaşılmasında, yaygınlaşmasında, eğitim ve araştırma faaliyetlerinde çok önemli bir olanak olduğu bilinmektedir. 1993 yılında 64Kbit kapasite ile kurulan Türkiye'nin ilk Internet çıkış noktasının bağlantı kapasitesi, günümüz ağ teknolojilerinin “gigabit” lerle ifade edilen bağlantı kapasiteleri ile karşılaştırıldığında, iletişim teknolojilerindeki hızlı gelişim gözlenebilmektedir. Kablolu iletişim teknolojilerindeki hızlı gelişimin yanısıra, 3.kuşak (3G) iletişim teknolojileri, mobil Internet bağlantılarını ve bu bağlantılar üzerinden ses, video ve multimedia aktarımını olanaklı hale getirmekte; halen kullanılmakta olan IPV4 (Internet Protocol Version 4) adresleme protokolunun bir alternatifini oluşturan IPV6 (Internet Protokol Version 6) ile daha fazla sayıda cihazın Internet üzerinde adreslenebilmesi mümkün olabilmektedir.
Öte yandan Avrupa ve Amerika'da çok yüksek hızlarda, gigabit omurgalar üzerinde oluşturulan araştırma ağlarında, geleceğe ışık tutan, geleceği şekillendiren çok önemli uluslararası projeler geliştirilmekte; bu paralelde “hesaplama (computing)” kavramı değişim göstermekte, bilgisayar programları, hesaplama kaynaklarının fiziksel olarak bulunduğu coğrafi konumdan bağımsız olarak ağ üzerindeki herhangi bir ülkede bulunan bir sunucu bilgisayar üzerinde çalıştırılabilmektedir (grid computing).
ODTÜ, Internet teknolojilerindeki bu hızlı gelişim paralelinde, öğrenci ve mensuplarına sunduğu bilgisayar ve iletişim altyapısı olanaklarını her zaman güncel tutmaya ve geliştirmeye özen göstermiş, bilgi teknolojileri üzerindeki pek çok uygulamayı Türkiye'de ilk kez bünyesinde hayata geçirmiştir.
1990 yılında 16Mbit kapasite ile kurulan yerleşke omurga ağı, bugün 622Mbit ATM ağı üzerinde çalışmakta; öte yandan, geçtiğimiz yıl başlatılan gigabit ağa geçiş çalışmalarının bu yıl içinde tamamlanması planlanmaktadır. 2000 yılında ilk kez üniversitemizde tesis edilen kablosuz alan ağı (Wireless Local Area Network – WLAN), geçtiğimiz yıl yapılan ilave yatırımlarla genişletilmiş, yerleşke içinde mobil Internet erişimi olanaklı hale getirilmiştir.
Üniversitemizde, dönem kayıtları, notlama gibi işlemlerin web üzerinden gerçekleştirilmesine yönelik ilk pilot uygulamalar 1995 yılında başlamış, kaydedilen gelişmeler paralelinde 1998 yılında Öğrenci İşleri Bilgi Sistemi tümüyle web üzerinden kullanılabilir duruma gelmiştir. 2001 yılından itibaren lisansüstü başvurular ilk kez web üzerinden kabul edilmeye başlanmış ve başvuru sırasında alınan bilgilerin öğrenci bilgi sistemi ile entegrasyonu sağlanmıştır. Her iki uygulama da Türkiye'de ilk kez üniversitemiz tarafından hayata geçirilmiş olan uygulamalardır.
1990 yılında 3 terminal odasından oluşan öğrenci laboratuvarlarının sayısı, bugün 19'a ulaşmıştır. Öğrencilerin kullanımına tahsis edilen bilgisayar sayısı yaklaşık 1800 civarındadır.
Üniversitemiz, Internet üzerinden verilen asenkron uzaktan eğitim konusunda uygulama geliştiren ilk üniversitedir. Bu çerçevede BADE (Bilgisayar Destekli Asenkron Eğitim), METU Online (On-line dersler için destek servisi), IDE_A (Internet'e Dayalı Eğitim-Asenkron, sertifika programı), diL, Ion (Informatics Online, Master Programı), e-Ders (e-ders tasarım ve geliştirme sertifika programı) gibi Internet üzerinde uygulanan uzaktan eğitim programlarını başlatmıştır. Halen, Internet üzerinden senkron ve asenkron eğitim olanaklarının geliştirilmesi yönünde diğer üniversitelerle işbirliği çalışmaları sürdürülmektedir.
Bilindiği üzere, Internet teknolojilerinin gün geçtikçe yaygınlaşması ile birlikte, kütüphanecilik kavramı artık, “e-kütüphane” olarak anılmaya başlamıştır. Bu çerçevede, üniversitemizde önemli atılımlar yapılmış; elektronik ortamdaki bilgi kaynaklarına erişimin daha uygun koşullarda sağlanabilmesi amacıyla ODTÜ Kütüphanesinin önderliğinde üniversiteler arasında geliştirilen bir işbirliği sonucunda, Anadolu Üniversiteleri Konsorsiyum'u (ANKOS) oluşturulmuştur.
Yukarıda da anlatıldığı gibi ODTÜ, Internet'in Türkiye'ye getirilmesinde ve yaygınlaşmasında önemli bir misyon üstlenmiştir. Bu anlayış içinde, şimdiye kadar olduğu gibi bundan sonra da bu konuda aktif çalışmalarını sürdürmeye devam edecektir.
Ayla ALTUN
ODTÜ Bilgi İşlem Daire Başkanı
29 Nisan 2003